Trashëgimia shpirtërore në Kosovë është një pasuri e pasur dhe shumëllojshme që pasqyron historinë, kulturën dhe identitetin kolektiv të popullit shqiptar në këtë trevë. Ajo përfshin elementë të trashëguar brez pas brezi përmes gojës së popullit dhe përvojës së përditshme, si:
Elementët kryesorë të trashëgimisë shpirtërore në Kosovë:
- Folklori – Përfshin tregime popullore, përralla, mite dhe legjenda që shpjegojnë historinë, botëkuptimin dhe moralin e komuniteteve.
- Këngët dhe vallet popullore – Si ato të dasmës, këngët e trimërisë, vajet e mortit dhe vallet si “Shota”, “Valle e Rugovës” etj., që kanë një karakter të theksuar identitar.
- Ritet dhe zakonet – Tradita të ndryshme të ciklit jetësor (lindje, martesë, vdekje), festat popullore dhe besimet tradicionale.
- Gjuha dhe eposi – Eposi i Kreshnikëve është një nga format më të fuqishme të trashëgimisë shpirtërore shqiptare që gjendet edhe në Kosovë, nëpërmjet këndimit me lahutë.
- Zanat dhe mjeshtëritë tradicionale – Të tilla si punimi i drurit, qëndisjet, veshjet tradicionale (si xhubleta), që kanë edhe simbolikë shpirtërore.
- Mjekësia popullore dhe njohuritë tradicionale për natyrën – Përdorimi i bimëve mjekësore, praktikat e shërimit, etj.
Institucione dhe mbrojtje:
- Institucione si Instituti i Kosovës për Mbrojtjen e Monumenteve, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, si dhe Qendra Rajonale për Trashëgimi Kulturore, janë të angazhuara në dokumentimin dhe promovimin e kësaj trashëgimie.
- Një pjesë e trashëgimisë shpirtërore të Kosovës është përfshirë në Listën e Trashëgimisë Kulturore për Mbrojtje të Përkohshme dhe synohet regjistrimi në UNESCO në të ardhmen.